มาเรียนรู้วิธีเล่น Chess แบบง่ายๆกันนะครับ ก่อนอื่นเราต้องรู้รายละเอียดของการเล่นทั้งหมดรวมถึงกติกาต่างๆ ซึ่งก็มีไม่มากดังนี้ครับ
- กระดานหมาก Chess จะมีขนาด 8x8 ช่อง โดยจะมีการแรเงาสีดำสลับขาว การตั้งกระดานจะเอาด้านแรเงามุมเดี่ยวอยู่ทางซ้ายมือสุดเสมอ(เหมือนหมากฮอส) การเรียกช่องที่หมากตั้งอยู่จะเรียกเป็น แถว (rank) ตามแนวนอนจาก ล่างขึ้นบนตั้งแต่ 1-8 และ คลอง (file) ตามแนวตั้งจาก ซ้ายไปขวาตั้งแต่ a-h แล้วเรียกโดยเอาคลองตามด้วยแถวเช่น a1, c5, f7 เป็นต้น
- ตัวหมากมีสีดำและขาว มี 6 ปรเภท ได้แก่ เบี้ย (pawn), ม้า (knight), บิชอป (bishop), เรือ (rook), ควีน (queen) ,คิง (king) ทั้งหมดมีลักษณะเหมือนกันทั้งสองสี โดยฝ่ายเดินก่อนคือ หมากขาว การตั้งหมากเพื่อเริ่มเล่น เริ่มจากแถวที่ 2 (ฝ่ายเดินก่อน) และ แถวที่ 7 (ฝ่ายเดินหลัง) จะตั้งเบี้ยเรียงหน้ากระดาน 8 ตัว และจะตั้งแถวที่ 1 (ฝ่ายเดินก่อน) และแถวที่ 8 (ฝ่ายเดินหลัง) ดังนี้ คลอง a และ h ตั้งเรือ, คลอง b และ g ตั้งม้า, คลอง c และ f ตั้งบิชอป, คลอง d ตั้งควีน (ควีนทั้งสองฝ่ายจะตั้งตรงกัน), คลอง e ตั้งคิง (คิงทั้งสองฝ่ายจะตั้งตรงกัน) เป็นอันเสร็จ วิธีจำง่ายๆก็คือ แถว 1-4 คือ ฝ่ายเดินก่อน, แถว 5-8 คือ ฝ่ายเดินหลัง, คลอง a-d คือ หมากฝั่งควีน, คลอง e-h คือ หมากฝั่งคิง เท่านี้เองครับ
เบี้ย เดินตรงไปข้างหน้าได้ 1 ช่อง เดินกินหมากไปเฉียงซ้ายและขวาได้ 2 ช่อง หรือเรียกว่า เดินตรงกิน เฉียงนั่นเอง และเฉพาะตาแรกสุดที่เบี้ยตัวนั้นจะเดินเท่านั้นที่เลือกเดินไปข้างหน้า 1 หรือ 2 ช่องก็ได้
ม้า เดินตรงไปข้างซ้ายขวาหน้าหลัง ได้ 2 ช่องแล้วออก ข้างได้อีก 2 ทาง รวมแล้วเดินได้ 8 ทิศทาง และยังสามารถกระโดดข้ามหมากตัวอื่นได้อีกด้วย ก็คือ เดินเหมือนม้าในหมากรุกทุกประเภท น่าจะเข้าใจง่ายๆครับ
บิชอป เดินทแยงได้ 4 ทิศ บนซ้าย บนขวา ล่างซ้าย ล่างขวา และเดินได้ยาวจนสุดกระดานกี่ช่องก็ได้
เรือ เดินตรงได้ 4 ทิศ บน ล่าง ซ้าย ขวา และเดินได้ยาวจนสุดกระดานกี่ช่องก็ได้
ควีน เดินได้ 8 ทิศ รอบตัว และเดินได้ยาวจนสุดกระดานกี่ช่องก็ได้ หรือ เอาบิชอปกับเรือมารวมกันเป็นหมากตัวเดียวนั่นเอง
คิง เดินได้ 8 ทิศ รอบตัว 1 ช่อง เหมือนขุนในหมากรุกทุกประเภทนั่นเอง
- การเข้าป้อม(Castling) เป็นการเดินแบบพิเศษที่เดินหมาก 2 ตัวคือ คิงและเรือ ได้ในตาเดียว โดยแต่ละฝ่ายจะมีโอกาสเดินเข้าป้อมได้ฝ่ายละหนึ่งครั้งเท่านั้น การเข้าป้อมมี 2 ฝั่งคือ ฝั่งคิง และ ฝั่งควีน โดยจะเป็นการเดินคิงถัดไป 2 ช่องไปหาเรือ และเดินเรือข้ามคิงไปลงช่องถัดจากที่คิงเพิ่งเดินเข้ามา โดยมีกติกากำกับคือ ต้องไม่มีหมากตัวอื่นขวางระหว่างคิงและเรือ, ต้องเป็นตาเดินตาแรกสุดของทั้งคิงและเรือตัวที่จะเดินเข้าป้อมนั้น, ขุนต้องไม่ถูกรุกก่อนจะเดินและไม่ถูกขู่กินขวางทางเดินทั้งสองช่อง เรือถูกขู่กิน ได้ และกรณีที่เป็นการเข้าป้อมฝั่งควีน ทางที่เรือเดินแต่ขุนไม่ได้เดิน (ช่อง b1 และ b8) ถูกขู่กินได้ และที่เราให้ชื่อว่า เข้าป้อม นั้น ก็เพราะเป็นการเดินเพื่อป้องกันคิงจากศัตรูโดยการเดินคิงหลบเข้าไปในกำแพงเบี้ยและนำเรือมาปิดทางเข้านั่นเองครับ
- การกินผ่าน(En Passant) เมื่อเบี้ยเดินตาแรกไปข้างหน้า 2 ช่อง สามารถถูกกินได้ ถ้ามีเบี้ยฝ่ายตรงข้ามตั้งอยู่ประชิดกับช่องที่เดินไปลงและอยู่ในคลองถัดไป แต่ทำการกินได้เฉพาะในตาถัดไปเท่านั้น เช่น มีเบี้ยดำอยู่ที่ b7 เดินไป b5 และเบี้ยขาวอยู่ที่ c5 สามารถจับกินเบี้ยดำหมากนี้ได้โดยกินผ่านไปลงที่ b6 ครับ (แต่ทำได้เฉพาะในตาถัดไปของหมากขาวเท่านั้น)
- การเลื่อนขั้น(Promation) เมื่อเบี้ยเดินหน้าไปจนถึงแถวสุดท้ายของกระดานก็จะได้เลื่อนขั้น โดยสามารถเปลี่ยนเป็นหมากตัวใดระหว่าง ม้า, เรือ, บิชอป, ควีน ก็ได้โดยไม่มีข้อจำกัดใดๆทั้งสิ้นจะมีจำนวนกี่หมากก็ได้ครับ โดยทั่วไปก็จะทำการเลื่อนขั้นเป็นควีนกัน แต่ถ้าไม่เป็นควีนจะเรียกว่า underpromotion
- การรุก(Check), รุกจน(Checkmate) และการจบเกม เมื่อคิงถูกขู่กินโดยหมากฝ่ายตรงข้ามเรียกว่า ถูกรุก ฝ่ายเราต้องทำการแก้ไขการรุกนี้ โดยทำได้ 3 วิธี คือ จับหมากตัวที่รุกกิน, เดินคิงหลบไปไม่ให้ถูกรุก, เดินขุนพลตัวอื่นมาบังไม่ให้ถูกรุก(ยกเว้นถูกรุกด้วยม้า ไม่สามารถบังได้) ถ้าฝ่ายรุกขู่จะกินขุนด้วยและหมากตัวอื่นด้วยในตาเดียวกันเรียกว่า รุกฆาตหรือส้อมจิ้ม (fork) ถ้าฝ่ายที่ถูกรุกไม่สามารถแก้ไขการรุกได้ด้วยวิธีใดๆเลย เราเรียกว่า รุกจน และฝ่ายรุกเป็นฝ่ายชนะไปและจบเกม แต่นอกจากการรุกจนแล้วยังมีการจบเกมแบบอื่นๆอีกด้วย เช่น จบเกมเพราะผู้เล่นถอนตัว, จบเกมเพราะใช้เวลาหมด และยังสามารถจบเกมด้วยการเสมอได้ดังนี้ เสมอเพราะทั้งสองฝ่ายตกลงกัน, เสมอเพราะเกิดอับขุน(Stalemate) หรือฝ่ายหนีไม่สามารถเดินหมากตัวใดๆได้เลย แต่ไม่ได้ถูกรุก, เสมอเพราะเดินซ้ำไปซ้ำมาสามครั้ง(Threefold repetition), เสมอเพราะเดินไป 50 หมากแล้วไม่มีการกินหมากใดๆเกิดขึ้นเลย(Fifty-move rule) และเสมอเพราะไม่เหลือขุนพลพอจะทำการรุกจนได้
- การจดบันทึกหมากที่เดิน(Notation) จะจดชื่อหมากตามด้วยตาที่หมากเดินไป (ตาก่อนจะเดินไม่ต้องจดนะครับ) โดยจดดังนี้ เบี้ยจะจดเฉพาะตาที่เดินไป เช่น d4 คือเดินเบี้ยไปที่ช่อง d4, เรือจะใช้ตัว R เช่น Ra7, บิชอปจะใช้ตัว B ่เช่น Bc4, ม้าจะใช้ตัว N(ไม่ใช้ K เพราะซ้ำกับ คิง) เช่น Nc3, ควีนจะใช้ตัว Q เช่น Qb3, คิงจะใช้ตัว K เช่น Ke2
- ทีนี้หลายคนคงสงสัยว่าแล้วถ้ามีสองหมากเดินไปช่องเดียวกันได้ทั้งสองหมาก เช่น ม้า หรือ เรือ จะจดบันทึกอย่างไรไม่งงแย่หรือ? วิธีคือจดจุดเริ่มต้นที่หมากตัวที่เดินตั้งอยู่โดยจดเฉพาะคลองเท่านั้นเพิ่มลงไป เช่น มีเรือสองตัว อยู่ที่ a1 และ h1 เดินตัว h1 ไปที่ e1 ก็จะจดว่า Rhe1 หรือ ม้า เช่น Nbd2 เป็นต้น แต่! ถ้าเป็นเรือแล้วอยู่คลองเดียวกันล่ะ... ก็จดแถวลงไปแทนสิครับ เช่น R7d2 เท่านี้เองครับ
- ก็คงครบแล้วสำหรับรายละเอียดวิธีเล่น chess ทั้งหมดนะครับ ผมเขียนค่อนข้างละเอียดเพราะเห็นว่าหลายเว็บ หลายบล็อก ลงไว้ไม่สมบูรณ์ ถ้ายังข้องใจจุดใดเขียนคอมเมนต์ถามมาได้เลยครับ ยินดีตอบอย่างยิ่งเลยจร้า
ที่มารูปภาพ https://www.pexels.com/photo/person-holding-chess-toy-1249157/
http://www.free-ebook-samples.com
https://academickids.com/encyclopedia/index.php/Algebraic_chess_notation
http://www.free-ebook-samples.com
https://academickids.com/encyclopedia/index.php/Algebraic_chess_notation
